2018
Bogumiła Staniów
Książka popularnonaukowa dla dzieci i młodzieży w polskiej szkole w latach 1945-1989. Zalecenia i rzeczywistość (studia i szkice)
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2018.
ISBN: 978-83-65741-22-6.
Więcej zobacz tutaj
Monografia ukazuje kwestie obecności i powiązań książki popularnonaukowej ze szkołą w Polsce Ludowej. Omówione zostały uwarunkowania historyczne tych zagadnień, rozważane na tle polityki oświatowej prowadzonej w latach 1945-1989, szczególnie status książki popularnonaukowej w programach nauczania i innych przepisach ministerialnych, zalecenia bibliograficzne i metodyczne dla szkół wskazujące na repertuar wydawniczy książek popularnonaukowych oraz możliwości ich zastosowania w praktyce. Opisano aktywność wydawniczą PZWS oraz oddziaływanie bibliotek szkolnych na uczniów i nauczycieli w celu zintensyfikowania wykorzystywania piśmiennictwa popularnonaukowego, którymi dysponowały placówki oświatowe. Zainteresowanie książką popularnonaukową wśród uczniów i nauczycieli przeanalizowano oparciu o wyniki przeprowadzanych wówczas badań i sondaży czytelniczych.
Jest to pierwsza w polskiej literaturze naukowej praca omawiająca zagadnienie książki popularnonaukowej i jej wykorzystania w szkole jako (realny lub potencjalny) środek dydaktyczny, ale też jako narzędzie propagandy, indoktrynacji młodego pokolenia. Takie spojrzenie – przez pryzmat funkcjonowania szkoły – dało możliwość ukazania różnorodnych funkcji, jakie przypisywano temu piśmiennictwu.
„Jest to wieloaspektowa i – można rzec – wielogłosowa prezentacja zagadnień i szczegółowych problemów związanych z literaturą popularnonaukową dla młodych czytelników. Owa wieloaspektowość i wielogłosowość wynikają z interdyscyplinarności podjętej problematyki. Autorka bowiem doskonale zdaje sobie sprawę z faktu, że komplementarne spojrzenie – z perspektywy bibliologii, ale też m.in. historii oświaty, pedagogiki, dydaktyki – na obiekt refleksji badawczej pozwoli osiągnąć zakładane efekty. Takie ujęcie sprawiło, że recenzowana praca znakomicie wpisuje się w potrzeby badawcze bibliologii (i nie tylko), tym bardziej, że omawiana problematyka dotychczas nie została w pełni wyeksplorowana” – dr hab. Jolanta Dzieniakowska, prof. UJK.
Katarzyna Biernacka-Licznar
Serce Pinokia. Włoska literatura dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1945-1989
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2018.
ISBN: 978-83-65741-19-9.
Więcej zobacz tutaj
„Rozprawa jest pierwszym syntetycznym rozpoznaniem recepcji włoskiej literatury dziecięcej w Polsce. Z pracy wyłania się obraz intrygujący i zróżnicowany zarówno literatury tłumaczonej na język polski, jak i polskiej kultury i rzeczywistości wydawniczej PRL. Autorka śledzi bowiem zarówno samą literaturę tłumaczoną, jak i zmienne nastawienia cenzury, drobiazgowo omawia różnorodne motywy decyzyjne, przedstawia zapiski, zalecenia i opinie, dając w ten sposób znakomite studium tego zjawiska, wciąż niedostatecznie opisanego, szczególnie w odniesieniu do literatury dla dzieci i młodzieży. Książka napisana z zaangażowaniem i pasją, zgodnie z zasadami eseju naukowego, łączy powściągliwość badawczą z autentyczną pasją zwiadowcy przemierzającego nierozpoznane obszary i stawiającego pierwsze znaki, pozwalające kolejnym badaczom pewniej przemierzać poznane już i opisane lądy.” -prof. Grzegorz Leszczyński.
Natalia Paprocka
Sto lat przekładów dla dzieci i młodzieży w Polsce. Francuska literatura dla młodych czytelników, jej polscy wydawcy i ich strategie (1918–2014)
Kraków: Universitas, 2018.
ISBN: 97883-242-3457-8.
Więcej zobacz tutaj
Czy francuska literatura dla dzieci i młodzieży to tylko Charles Perrault, Jules Verne i Mały książę? Na czym polega jej wyjątkowość i dlaczego tak niewiele wiadomo o niej w Polsce? Kto decydował o wyborze francuskich książek do tłumaczenia w latach międzywojennych, w czasach Polski Ludowej i po roku 1989? Jakie były przyczyny i skutki tych wyborów?
Na te i inne pytania odpowiada Natalia Paprocka w nowatorskim, transdyscyplinarnym studium przekładowych losów francuskiej literatury dla dzieci i młodzieży w Polsce po roku 1918. Łącząc instrumentaria przekładoznawstwa, literaturoznawstwa, księgoznawstwa i socjologii przekładu, autorka przedstawia rozwój literatury dla najmłodszych we Francji w ostatnim stuleciu, omawia to, co z jej bogatego dorobku wybierali polscy wydawcy przekładów, docieka ich motywacji i pokazuje konsekwencje ich decyzji.
Podstawą badania był zebrany przez autorkę korpus bibliograficzny liczący 1915 pozycji – opublikowany jako Bibliografia polskich przekładów i adaptacji francuskiej literatury dla dzieci i młodzieży wydanych w latach 1918–2014.
„Ta niezwykła historia obecności francuskiej literatury dla dzieci i młodzieży na polskim rynku wydawniczym powstała na podstawie badań ponad 1900 książek za pomocą nowoczesnych narzędzi przekłado- i kulturoznawczych. Klarownie, systematycznie i wyczerpująco omawia działania współtwórców przekładu: wydawców, tłumaczy, autorów paratekstów, ilustratorów, cenzorów. Praca stanowi też jedyne w Polsce tak obszerne źródło wiedzy o francuskiej literaturze dziecięcej i młodzieżowej. Z pełnym przekonaniem polecam tę znakomitą książkę wszystkim zainteresowanym literaturą dla dzieci i młodzieży, literaturą francuską, literaturą przekładaną i rozwojem polskiego rynku wydawniczego.” – dr hab. Marzena Chrobak.
Natalia Paprocka
Bibliografia polskich przekładów i adaptacji francuskiej literatury dla dzieci i młodzieży wydanych w latach 1918-2014
Kraków: Universitas, 2018.
ISBN: 97883-242-3458-5
Więcej zobacz tutaj
Czy francuska literatura dla dzieci i młodzieży to tylko Charles Perrault, Jules Verne i Mały książę? Na czym polega jej wyjątkowość i dlaczego tak niewiele wiadomo o niej w Polsce? Kto decydował o wyborze francuskich książek do tłumaczenia w latach międzywojennych, w czasach Polski Ludowej i po roku 1989? Jakie były przyczyny i skutki tych wyborów?
Na te i inne pytania odpowiada Natalia Paprocka w nowatorskim, transdyscyplinarnym studium przekładowych losów francuskiej literatury dla dzieci i młodzieży w Polsce po roku 1918. Łącząc instrumentaria przekładoznawstwa, literaturoznawstwa, księgoznawstwa i socjologii przekładu, autorka przedstawia rozwój literatury dla najmłodszych we Francji w ostatnim stuleciu, omawia to, co z jej bogatego dorobku wybierali polscy wydawcy przekładów, docieka ich motywacji i pokazuje konsekwencje ich decyzji.
Podstawą badania był zebrany przez autorkę korpus bibliograficzny liczący 1915 pozycji – opublikowany jako Bibliografia polskich przekładów i adaptacji francuskiej literatury dla dzieci i młodzieży wydanych w latach 1918–2014.
„Ta niezwykła historia obecności francuskiej literatury dla dzieci i młodzieży na polskim rynku wydawniczym powstała na podstawie badań ponad 1900 książek za pomocą nowoczesnych narzędzi przekłado- i kulturoznawczych. Klarownie, systematycznie i wyczerpująco omawia działania współtwórców przekładu: wydawców, tłumaczy, autorów paratekstów, ilustratorów, cenzorów. Praca stanowi też jedyne w Polsce tak obszerne źródło wiedzy o francuskiej literaturze dziecięcej i młodzieżowej. Z pełnym przekonaniem polecam tę znakomitą książkę wszystkim zainteresowanym literaturą dla dzieci i młodzieży, literaturą francuską, literaturą przekładaną i rozwojem polskiego rynku wydawniczego.” – dr hab. Marzena Chrobak.
Katarzyna Biernacka-Licznar, Elżbieta Jamróz-Stolarska, Natalia Paprocka
Lilipucia rewolucja. Awangardowe wydawnictwa dla dzieci i młodzieży w Polsce w latach 2000–2015. Produkcja wydawnicza. Bibliografia
Warszawa, Wydawnictwo Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2018.
ISBN: 978-83-65741-13-4.
Więcej zobacz tutaj
Tom jest pionierską analizą twórczej działalności wydawnictw zwanych „lilipucimi”, które zmieniły krajobraz produkcji wydawniczej dla dzieci i młodzieży w Polsce początków XXI wieku. Pozycja ta została podzielona na dwie zasadnicze części. Pierwsza to opracowanie, w którym omówiono warunki, w jakich rodziły się i rozpoczynały działalność małe, ambitne oficyny wydawnicze, jak i specyfikę publikowanych przez nie książek oraz ich formę edytorską. Część druga to bibliografia wszystkich pozycji wydanych przez 16 oficyn w omawianym okresie. W bibliografii uwzględniono kolejne wydania poszczególnych tytułów, również ze wskazaniem na polskie premiery, tytuły i datowania pierwszych wydań oryginałów, a także nagrody i wyróżnienia, którymi uhonorowane zostały poszczególne książki.
„Jak dowodzą autorki, kiczowi, będącemu owocem i przejawem makdonaldyzacji kultury, romantyczni szaleńcy przeciwstawili książkę wysmakowaną literacko, graficznie i edytorsko, wymuszając na wielkich oficynach przeorientowanie ich oferty. Autorki rozprawy prowadzą czytelnika przez arkana pracy wydawniczej, zaglądają na biurka redaktorów i tłumaczy, śledzą sukcesy twórców. Powstała w ten sposób panorama „lilipuciej” rewolucji – bezprecedensowego fenomenu kulturowego.” – dr hab. prof. UW Grzegorz Leszczyński
Literatura Ludowa: dwumiesięcznik naukowo-literacki. 2018, nr 3
Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Irena Barbara Kalla, Patrycja Poniatowska, Dorota Michułka (red.)
On the Fringes of Literature and Digital Media Culture. Perspectives from Eastern and Western Europe.
Leiden: Brill, 2018.
ISBN: 978-90-04-36235-2.
Więcej zobacz tutaj
Punktem wyjścia rozważań zawartych w niniejszej rozprawie jest nasilający się od kilkunastu lat teoretyczny i praktyczny kryzys w badaniach nad literaturą dziecięcą. Jest on widoczny w dominującej tendencji do prowadzenia studiów legitymizujących samą dziedzinę tychże badań przez dość przewidywalne zastosowanie popularnych w danym okresie teorii i podejść (np. posthumanizm, poetyka kognitywna) do tekstów adresowanych do młodego czytelnika. Autorka przedstawia propozycję pokonania tego kryzysu badawczego przez skorzystanie z osiągnięć dynamicznie rozwijających się studiów nad dzieciństwem (childhood studies), w których dziecko postrzegane jest jako współtwórca wiedzy o samym sobie i współuczestnik procesu badawczego. Autorka postuluje, że badania literatury dziecięcej prowadzone dla i z dziećmi, a nie jedynie o dzieciach, przeciwdziałają ciągłemu wykluczaniu konkretnych doświadczeń kulturowych i społecznych młodego pokolenia z dyskursu politycznego i publicznego. Oferują one jednocześnie możliwość odniesienia się do tychże doświadczeń nie tylko w ramach akademii lecz, szerzej, w kontekście dominujących praktyk społecznych. Autorka przedstawia proponowane wyżej podejście na przykładzie anglojęzycznej literatury z gatunku Radical Fantasy, stanowiącej jedno z najnowszych zjawisk literatury utopijnej przeznaczonej dla młodego czytelnika.
Justyna Deszcz-Tryhubczak
Yes to Solidarity, No to Oppression: Radical Fantasy Fiction and Its Young Readers
Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2016. ISBN: 978-83-229-3540-8
Więcej zobacz tutaj
Punktem wyjścia rozważań zawartych w niniejszej rozprawie jest nasilający się od kilkunastu lat teoretyczny i praktyczny kryzys w badaniach nad literaturą dziecięcą. Jest on widoczny w dominującej tendencji do prowadzenia studiów legitymizujących samą dziedzinę tychże badań przez dość przewidywalne zastosowanie popularnych w danym okresie teorii i podejść (np. posthumanizm, poetyka kognitywna) do tekstów adresowanych do młodego czytelnika. Autorka przedstawia propozycję pokonania tego kryzysu badawczego przez skorzystanie z osiągnięć dynamicznie rozwijających się studiów nad dzieciństwem (childhood studies), w których dziecko postrzegane jest jako współtwórca wiedzy o samym sobie i współuczestnik procesu badawczego. Autorka postuluje, że badania literatury dziecięcej prowadzone dla i z dziećmi, a nie jedynie o dzieciach, przeciwdziałają ciągłemu wykluczaniu konkretnych doświadczeń kulturowych i społecznych młodego pokolenia z dyskursu politycznego i publicznego. Oferują one jednocześnie możliwość odniesienia się do tychże doświadczeń nie tylko w ramach akademii lecz, szerzej, w kontekście dominujących praktyk społecznych. Autorka przedstawia proponowane wyżej podejście na przykładzie anglojęzycznej literatury z gatunku Radical Fantasy, stanowiącej jedno z najnowszych zjawisk literatury utopijnej przeznaczonej dla młodego czytelnika.
